Zelf oplossende implantaten, meer regie voor de vrouw en minder pusherig met protocollen zijn (ook al is het tegenwoordig lopende band werk)

Onlangs stond er in de Engelse krant The Guardian een zeer spraakmakend artikel over de toekomst van borstreconstructies (en vergrotingen). Er zijn diverse ontwikkelingen gaande om alternatieven te vinden voor siliconen borstimplantaten. Het gaat dan om nieuwe implantaat-materialen die helpen eigen borstweefsel weer aan te laten groeien, en zelf afgebroken worden door het lichaam, na verloop van tijd. Het klinkt ingewikkeld, en dat is het eigenlijk ook, maar het is absoluut ingenieus als het gaat werken!

Twee miljoen mensen per jaar krijgen de diagnose borstkanker

Elk jaar krijgen maar liefst twee miljoen mensen wereldwijd de diagnose borstkanker, aldus de Engelse informatie. Bij de behandeling wordt nog vaak tenminste één borst verwijderd. Maar drie op de tien vrouwen zouden na afloop een borstreconstructie willen, simpelweg omdat het veel gedoe is. In de VS wordt nu voor het eerst een 3D-geprint implantaat getest dat borstweefsel weer laten aangroeien, daarna geheel afbreekt en na achttien maanden volledig uit het lichaam is verdwenen.  De enige negatieve gedachte die ik hierbij krijg is de associatie met allerhande matjes die de afgelopen tien jaar werden ingebracht tegen bekkenbodem verzakkingen, blaasverzakkingen en liesbreuken, en gruwelijk vastgroeiden met permanente pijn tot gevolg.

3D-techniek

Meerdere nieuwe, kleine bedrijven  doen al ruim vijf jaar onderzoek naar deze aanbrekende 3D-techniek, die de lange operaties en vele complicaties bij traditionele borstreconstructie tot het verleden moeten gaan laten behoren. Of dat ook gaat lukken, moeten we vooralsnog afwachten.

Neem de tijd om je te oriënteren: wat wil ik zelf?

Borstreconstructie is een lastige en gecompliceerde kwestie. Vrouwen hebben verschillende verwachtingen, wat bij de een lukt, lukt niet per se bij de ander en niet iedereen in de wereld heeft even makkelijk toegang tot de juiste medische zorg – wat overigens in Nederland goed geregeld is, ook al moet je hier ook de tijd nemen om een arts en ziekenhuis te vinden dat echt bij je past, je eerlijk voorlicht en er geen haastklus van maakt als dat niet nodig is (wat het vaak ook niet is, omdat het merendeel van de borstkankers laaggradige borstkankers zijn).

Meerdere opties voor reconstructie

Borstreconstructie kan op verschillende manieren worden gedaan. Een reconstructie met eigen weefsel geeft een mooi resultaat en is veilig maar heeft als nadeel dat er meerdere ingrepen nodig zijn. Denk hierbij aan ‘diepflappen’ uit de buik, of aan lipofilling met eigen vetweefsel. Tot nu toe wordt dan ook het vaakst gekozen voor de tweede optie: siliconenimplantaten. Een groot voordeel is dat het plaatsen van deze implantaten een relatief eenvoudige ingreep is, wat kankerpatiënten, die vaak al een lange, gecompliceerde behandeling achter de rug hebben, aanspreekt. Maar ook voor het ziekenhuis is het een makkelijke optie: kanker verwijderen, implantaat erin en na een nachtje slapen weer naar huis. Klaar.

Siliconen implantaten in het verdomhoekje

Siliconenimplantaten brengen echter aardig wat risico’s met zich mee. Tien procent van deze implantaten moet kort na het plaatsen alweer verwijderd worden en alle siliconenimplantaten moeten om de tien jaar vervangen worden.

FDA cijfers liegen er niet om

Uit cijfers van de Amerikaanse FDA blijkt dat 60% van de vrouwen uit hun database van 5 miljoen opnieuw geopereerd wordt en dat er bij 32% binnen tien jaar scheuren in de implantaten optreden. Dit gaat overigens niet specifiek over borstkankerreconstructies. De klachten beginnen meestal na een jaar of vier. 

Een koude borst en je voelt ‘em altijd zitten

Er zijn door de jaren heen aardig wat problemen geweest met siliconenimplantaten, van lekken tot slechte kwaliteit tot een link met een zeldzame vorm van lymfeklierkanker. Daarnaast vinden veel vrouwen het gewoonweg geen prettig idee om een kunststof prothese in hun lichaam te hebben en zien daarom af van borstreconstructie. De borst blijft altijd koud aanvoelen en in een verder lege borst voel je het implantaat altijd zitten.

Het beste van twee mogelijkheden

De nieuwe, afbreekbare 3D-implantaten combineren – als ze succesvol blijken te zijn – het beste van de twee mogelijkheden. Ze zijn gemakkelijk te plaatsen en, omdat ze afbreken (mits ze dat ook maar echt doen), loopt de patiënt niet eeuwig met een potentieel ziekmakend lichaamsvreemd implantaat rond.

Hydrogel en lipofilling

Er wordt gewerkt aan verschillende methodes. Eén bedrijf gebruikt een zacht implantaat dat is gemaakt van een hydrogel. Dit implantaat wordt langzaam overgenomen door eigen vetcellen, waarvan de eerste hoeveelheid wordt geïnjecteerd. Na negen maanden is het implantaat verdwenen en bestaat de borst weer geheel uit eigen lichaamsvet.

Een implantaat vullen met plantaardig collageen, beeld en idee van Collplant

Collageenvulling dat eigen collageen stimuleert

Een andere methode werkt met collageen uit tabaksplanten dat genetisch is gemanipuleerd om menselijk collageen te produceren. 

Implantaat van afbreekbaar biopolymeer

Weer een andere methode werkt met een 3D-geprint stevig, leeg implantaat dat bestaat uit afbreekbaar biopolymeer. Tijdens het inbrengen wordt een klein stukje weefsel van onder de borst in de kooi geplaatst. Dit weefsel groeit en vult het implantaat met vetweefsel. Het implantaat wordt na verloop van tijd afgebroken door het lichaam, waarna een geheel lichaamseigen borst achterblijft.

Beren op de weg…..

De laatstgenoemde methode is in 2016 al getest en bleek te werken, alleen niet erg goed – slechts bij één op de vijf vrouwen groeide de borst terug en de implantaten werden niet goed afgebroken. Sindsdien is er door een team wetenschappers flink gewerkt aan verbeteringen en men hoopt dat bij de nieuwe tests de problemen opgelost zijn. De tijd zal het leren.

Gevoel in je borst

Wat ook nog moet worden onderzocht is hoeveel gevoel er in de terug gegroeide borsten zit. Een mastectomie zorgt al voor zenuwbeschadiging, en dus verlies van gevoel. Een reconstructie kan dat verergeren, vooral als er gebruik wordt gemaakt van siliconenimplantaten. Zenuwen kunnen zich herstellen en weer aangroeien maar niet als er een klomp siliconen in de weg zit. Bij een reconstructie met eigen weefsel treedt na een paar jaar in de regel wel wat verbetering op. Hoe dit uitpakt met de nieuwe methodes is nog niet duidelijk, daar is dus meer en langduriger onderzoek voor nodig.

De mooiste ontwikkeling tot nu toe: lipofilling met lichaamseigen vet

In Nederland hebben we nu twee grote onderzoekstrials achter de rug waaraan zeker 600 vrouwen met borstkanker en een amputatie-advies konden deelnemen. De huidenveloppe en tepel werden gespaard, de borst werd van binnen leeggehaald en opgevuld met eigen vetcellen, geoogst van benen, buik en billen.

Veelbelovende resultaten

De resultaten zijn erg veelbelovend, op alle vlakken. Hoewel het onderzoek nog gepubliceerd moet worden, weet ik al uit betrouwbare bron dat het een heel veilige methode is. Men was aanvankelijk bang voor een stimulatie van eventueel achtergebleven foute cellen omdat er groeifactoren in vetweefsel zit.

Weer een warme, natuurlijke borst

Er kan door lipofilling een mooie, zachte, warme en natuurlijk ogende borst gemaakt worden. Meestal tussen een B en een C cup. Het nadeel is dat er meerdere liposucties moeten plaatsvinden en dat vraagt om hersteltijd en dat er een mechanische pomp op de borst gedragen moet worden om de groei van de vetcellen te stimuleren. Echter zijn de meningen van plastisch chirurgen wereldwijd over het gebruik van zo’n apparaat verdeeld momenteel.

Ook niet alle ziekenhuizen voorzien in deze oplossing. Je moet er specifiek naar vragen. Bekend is dat het Alexander Monro ziekenhuis in Bilthoven dit uitstekend uitvoert, evenals het academisch ziekenhuis in Maastricht en het VU Medisch Centrum in Amsterdam.

Mogelijk gaat deze methode vanaf oktober 2022 ook vergoed worden. Fingers crossed!

‘Going flat’

Een andere mogelijkheid is om na kanker en borstamputatie helemaal niet te kiezen voor reconstructie, eventueel na amputatie van de overgebleven borst. In Engeland wordt dit ‘Going flat’ genoemd. Deze optie heeft maar weinig voorkeur bij artsen wereldwijd. Het gangbare internationale protocol is nog altijd: mastectomie, eventueel chemo, vrijwel altijd bestraling en dan reconstructie, en dan eventueel nog anti-hormoontherapie – bij hormoongevoelige borstkanker (en dat is 70% van de borstkankers).

De voorlichting moet veel eerlijker, en niet alleen protocol gestuurd zijn

In de Engelse krant wordt een alinea besteed aan de slechte voorlichting die vrouwen krijgen, en dat is iets wat zich niet alleen in Engeland afspeelt. Onder druk van zorgverzekeraars moeten behandelingen binnen een bepaalde tijd en volgens een vast protocol uitgevoerd worden. Het geeft vrouwen nauwelijks de kans om goed na te denken wat ze willen – ook in Nederland is dit een probleem. Vrouwen gaan dan via Internet zoek naar alternatieven, omdat ziekenhuizen online slechts ‘adverteren’ met de gangbare protocollen.

Leren dat jij de regie hebt, en niet de arts

In Engeland schat men dat zo’n dertig procent van borstkankerpatiënten ervoor zou kiezen de reconstructie achterwege te laten als er meer en betere voorlichting over was: ze besparen zichzelf extra operaties, lichaamsvreemde implantaten en tal van risico’s. Een bijkomend probleem is het amputeren van de overgebleven gezonde borst – veel artsen willen dat niet doen. Ze zijn vaak bang dat vrouwen spijt krijgen van die beslissing. Maar vrouwen moeten zelf kunnen beslissen wat ze willen, dat hoeft een dokter niet te doen. Steun en goede voorlichting zijn wel de taken van een arts. Maar de regie hoort altijd bij de vrouw zelf te liggen, en daar is echt nog veel aan te verbeteren. In Engeland dus blijkbaar, maar ook in ons land.

De borst-besparende operatie

In Nederland wordt de borstsparende operatie al veel uitgevoerd en dat is een goede zaak. In andere landen staat dat nog niet altijd bovenaan de menukaart van de arts. Artsen in oncologie zijn geneigd om te kiezen voor de meest veilige behandeling om kanker uit te roeien, echter ligt overbehandeling daar makkelijk bij op de loer. Maar onderbehandeling durft een arts vaak niet aan,en zul je zelf de regie hiervoor in handen moeten nemen: wat wil ik, welk risico durf ik aan, hoe voel ik mij, wat verwacht ik – van de behandeling in relatie tot mijn manier van leven?

Moderne, internationale ziekenhuizen zijn het er wel over eens dat een totale amputatie echt niet beter hoeft te zijn dan een borstsparende operatie. Het is geheel afhankelijk van het type en de grootte van een tumor, en je algehele gezondheid.

Zelfhulpgroepen bij borstkanker

In Groot Brittannië duiken er steeds meer groepen op die borstkankerpatiënten de mogelijkheid bieden om te praten met iemand die al door het hele proces is heengegaan. Voor veel vrouwen is een gesprek met een lotgenoot makkelijker dan een gesprek met een arts. Een idee dat navolging verdient, en waarvoor diverse ziekenhuizen ook in ons land zich inzetten, evenals de Borstkanker Vereniging Nederland.nl

Voorlichting en toegankelijkheid

Wellicht zijn de nieuwe technieken die nu getest worden een uitkomst: de implantaten zijn eenvoudig in te brengen in ieder ziekenhuis. Maar vooralsnog is dit toekomstmuziek. Goede voorlichting, toegankelijkheid, de mogelijkheid om zelf een keuze te kunnen maken voor een mastectomie of een borst-besparende operatie, en al dan niet een reconstructie blijven voorop staan. De regie is aan de vrouw, en niet aan de arts. Het is haar lichaam, en statistieken zijn niet zaligmakend. Elk mens is uniek.

Geschreven door Monique Lindeboom.